Beter samenleven met de dood?
Een gevolg van corona is dat er meer gesprekken zijn over de plaats die de dood inneemt in het leven. Meer gesprekken ook over sterven en over rouwen.
Opvallend is, vind ik, dat er veel jonge mensen zijn die over sterven, de dood en rouw praten – met elkaar, in de media of in podcasts. Jongere mensen werken ook steeds vaker in de uitvaartbranche. Ook dat draagt bij aan de bespreekbaarheid van de dood. Alleen al omdat zij met leeftijdsgenoten over hun werk en dus de dood praten, maar ook door de wijze waarop zij (online) publiciteit maken.
Al eerder schreef ik in mijn blog De dood gewoon bespreken dat het mij op was gevallen dat er steeds vaker programma’s en artikelen verschijnen over sterfelijkheid. Niet wetende wat er daarna nog allemaal zou gebeuren. Deze blog schreef ik namelijk echt nét voordat de pandemie uitbrak.
De dood meer zichtbaar
Sinds maart 2020 is de dood meer zichtbaar. Door corona is de dood dichter bij gekomen en ook jongere mensen worden meer geconfronteerd met de dood. Maar iedereen is zich meer bewust geworden van de dood en het feit dat zij sterfelijk zijn. Door corona is de periode voor het sterven vaak heel moelijk en eenzaam geweest. Dit heeft natuurlijk invloed op de wijze van afscheid nemen en rouwen.
Kleiner maar toch ook waardevol
Was er in de periode vóór corona een trend (in de media) om uitvaarten en het afscheid steeds grootser te maken, nu werden we gedwongen om uitvaarten en het afscheid klein te houden. Natuurlijk was en is het soms nog steeds lastig een keuze te maken wie wel, en wie niet uit te nodigen. Maar vaak is de intimiteit die hierdoor ontstaat – juist doordat er een kleiner gezelschap is – ook heel waardevol. Afhankelijk van de toegestane mogelijkheden, werd er meer gekeken naar wat er wel mogelijk was en ontstonden er mooie kleine en grotere rituelen. Bijvoorbeeld in etappes afscheid nemen of de overldene eren met een erehaag. Of er keken mensen via een livestream mee of terug en staken zij een kaars aan tijdens het afscheid. Over het algmeen waren er vaker en meer rituelen tijdens een afscheid die pasten bij de overledene én de nabestaanden.
Wat zal er blijven?
Wat zal blijven na corona is de vraag. Ontstaat er nieuwe tradities?
Voorlopig blijft het aantal genodigden nog afhankelijk van de grootte van de locatie en blijft het ook afhankelijk of het afscheid in een binnen- of buitenlocatie plaatsvindt. Zal een kleiner afscheid blijvend zijn? Hoe mooi een intiem afscheid ook is, het zal lastig zijn voor nabestaanden om mensen niet uit te nodigen.
Misschien ontstaat er wel een andere – meer hybride – vorm. Een mix van groot en klein op verschillende tijdstippen of live en live-stream. Ik hoop in ieder geval dat de dood wel meer bespreekbaar blijft. Een een soort hybride wijze van leven – leven met de besef dat we sterfelijk zijn.
Amsterdam, 22 juni 2021
Een aantal sites en podcasts waarin de dood onderwerp van gesprek is:
- Podcast Kassiewijle (Een productie van OVT VPRO, Prospektor en NPO Radio 1)
- Podcastserie Stervelingen van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving
- Doodnormale podcasts van HUMAN
- Griefcast wekelijkse podcast waarin Cariad Lloyd gast heeft uitgenodigd en praat over hun ervaring met rouwen (Engelstalig).
- Serie van Het Klokhuis (NTR/NPO Zapp) over Dood en afscheid
- Site Krachtbronnen van en door onderwijsprofessionals – Informatie over Praten in de klas over de dood
- NEMO-kennislink over de dood bespreekbaar maken
- Bureau MORBidee Communicatieexperts over het levenseinde
- Deyja – Online platform over ervaringen met en over Online platform over rouw en verlies
- Gesprek over rouw en verlies op jonge leeftijd (site HUMAN)
